Jak dostosować schrony i miejsca ukrycia do nowego rozporządzenia 2025

Rosnące wymagania w zakresie bezpieczeństwa ludności sprawiły, że budowle ochronne, schrony i miejsca ukrycia znów znalazły się w centrum uwagi. Nowe przepisy szczegółowo regulują ich standard, sposób utrzymania oraz odpowiedzialność właścicieli i zarządców. Kluczowym narzędziem w procesie dostosowania obiektów stała się rzetelna ekspertyza budowlana.

Poniżej wyjaśniamy najważniejsze kwestie związane z nowymi wymaganiami.

1. Czym są budowle ochronne, jak się je klasyfikuje?

Budowle ochronne to specjalnie zaprojektowane lub zaadaptowane obiekty budowlane, których zadaniem jest ochrona ludzi i mienia przed skutkami zagrożeń, takich jak:

działania zbrojne,
wybuchy i odłamki,
skażenia chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze,
klęski żywiołowe i katastrofy budowlane.

W praktyce wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów obiektów:

Schrony – budowle o podwyższonym standardzie ochrony, najczęściej zlokalizowane pod ziemią lub w kondygnacjach piwnicznych, wyposażone m.in. w:
- wzmocnioną konstrukcję nośną,
- specjalne drzwi i zamknięcia,
- instalację wentylacji (często z filtracją),
- podstawowe wyposażenie sanitarne i techniczne.
Ukrycia – prostsze formy ochrony, zwykle jako zaadaptowane pomieszczenia w istniejących budynkach (piwnice, garaże, części podziemne), zapewniające podstawowe bezpieczeństwo przed odłamkami, falą uderzeniową czy gruzem.
Miejsca doraźnego schronienia / miejsca ukrycia – przestrzenie, które mogą być szybko przygotowane do ochrony ludności w razie zagrożenia, niekoniecznie spełniające najwyższe parametry techniczne, ale umożliwiające względnie bezpieczne przeczekanie niebezpieczeństwa.

Klasyfikacja budowli ochronnych odbywa się przede wszystkim według:

poziomu zapewnianej ochrony (od najprostszych ukryć po schrony o podwyższonej odporności),
przewidzianego czasu przebywania ludzi (krótkotrwałe, długotrwałe),
pojemności (liczba osób, minimalna powierzchnia i kubatura na osobę),
sposobu wykonania (budowle zaprojektowane jako ochronne od początku lub pomieszczenia zaadaptowane).

Nowe rozporządzenie doprecyzowuje te definicje i kryteria, co ma znaczenie przy inwentaryzacji i ocenie istniejących obiektów.

2. Jakie są nowe wymogi?

Nowe przepisy dotyczące budowli ochronnych i miejsc ukrycia określa rozporządzenie MSWiA z 21 lutego 2025 r. w sprawie budowli ochronnych. Porządkuje ono oraz zaostrza wymagania w kilku kluczowych obszarach:

1. Bezpieczeństwo konstrukcyjne

konieczność potwierdzenia nośności i stateczności elementów konstrukcyjnych,
odporność na oddziaływania dynamiczne i obciążenia wyjątkowe (np. wybuch, zawalenie nadbudowy),
zakaz niekontrolowanych przeróbek osłabiających konstrukcję (wykuwanie nowych otworów, likwidacja ścian).

2. Ochrona przeciwpożarowa

odpowiednia klasa odporności ogniowej przegród, drzwi i stropów,
bezpieczne prowadzenie instalacji (elektrycznych, gazowych, wentylacyjnych),
zapewnienie dróg ewakuacyjnych zgodnie z aktualnymi przepisami – odpowiednia szerokość, liczba wyjść, maksymalne długości dojść.

3. Warunki użytkowe dla ludzi

wymagana minimalna powierzchnia i kubatura przypadająca na osobę,
dostateczna wentylacja (naturalna lub mechaniczna), w przypadku schronów – często z filtracją powietrza,
dostęp do podstawowych urządzeń sanitarnych,
wymagany standard oświetlenia (w tym awaryjnego).

4. Wyposażenie i organizacja

wytyczne dotyczące oznakowania wejść i dróg dojścia,
nakaz utrzymywania obiektu w stanie umożliwiającym szybkie użycie (brak składowania materiałów utrudniających ewakuację),
konieczność posiadania aktualnej dokumentacji technicznej i instrukcji użytkowania na wypadek zagrożenia.

5. Procedury inwentaryzacji i dostosowania

obowiązek dokonania przeglądu istniejących schronów i miejsc ukrycia,
przyporządkowanie ich do odpowiedniej kategorii na podstawie cech technicznych,
w razie niezgodności – przygotowanie planu dostosowania lub zmiany przeznaczenia obiektu.

Szczegółowe wymagania (wraz z terminami dostosowania) wynikają z konkretnych aktów wykonawczych. Ich treść jest aktualizowana, dlatego w praktyce konieczne jest odniesienie się do aktualnego stanu prawnego – w tym właśnie pomaga specjalistyczna ekspertyza.

3. Jaki jest cel ekspertyzy? Komu należy ją zlecić?

Ekspertyza budowlana budowli ochronnej lub miejsca ukrycia to kluczowy dokument, który:

określa rzeczywisty stan techniczny obiektu,
ocenia zakres zgodności z obowiązującymi przepisami (nowym rozporządzeniem, Prawem budowlanym, przepisami ppoż.),
wskazuje niezbędne działania naprawcze i modernizacyjne,
pozwala zdecydować, czy obiekt:
- może dalej pełnić funkcję schronu / ukrycia po niewielkich pracach,
- wymaga głębokiej przebudowy,
- czy bardziej racjonalne jest jego wyłączenie z tej funkcji.

pozwala zakwalifikować budowlę wg określonych w rozporządzeniu kategorii odporności:,
- dla schronów: S-0, S-1, S-2, S-3
- dla ukryć: U-1, U-2, U3

Ekspertyza jest szczególnie potrzebna, gdy:

obiekt jest stary, a jego dokumentacja techniczna jest niekompletna lub zaginęła,
planowana jest zmiana sposobu użytkowania (np. piwnica była magazynem, a ma stać się miejscem ukrycia),
widoczne są uszkodzenia konstrukcyjne, zawilgocenia, korozja, pęknięcia,
pojawia się wątpliwość, czy schron spełnia nowe wymagania.

Komu zlecić ekspertyzę?

Ekspertyzę budowlaną powinna opracować wyspecjalizowana firma, dysponująca:

inżynierami z uprawnieniami budowlanymi w odpowiednich specjalnościach (konstrukcyjno-budowlanej, instalacyjnej),
doświadczeniem w ocenie obiektów o funkcji ochronnej (schrony, podziemia, garaże, obiekty specjalne),
możliwością wykonania badań materiałowych i obliczeń statyczno‑wytrzymałościowych.

W wielu przypadkach warto, by ekspertyza budowlana była uzupełniona o:

ocenę przeciwpożarową,
ocenę instalacji elektrycznych i wentylacyjnych,
projekt koncepcyjny niezbędnych prac dostosowawczych wraz z szacunkowym kosztorysem.

Nasza firma zajmuje się kompleksowo właśnie takimi ekspertyzami – od wizji lokalnej, przez analizy obliczeniowe, po rekomendacje działań i wsparcie w kontaktach z organami administracji.

4. Typowe problemy spotykane w starych budowlach ochronnych

Podczas inwentaryzacji istniejących schronów i miejsc ukrycia najczęściej stwierdza się:

Zły stan konstrukcji
- pęknięcia ścian i stropów,
- korozję zbrojenia, odspojenia betonu,
- nieszczelności w miejscach połączeń ścian, stropów i przejść instalacyjnych.
Zbyt mała nośność stropów
- stropy projektowane na mniejsze obciążenia od fali uderzeniowej
- za niska klasa betonu nie spełniająca współczesnych wymagań dla betonu konstrukcyjnego
Drzwi niedostosowane do aktualnych wymagań
- zbyt mała klasa odporności na falę uderzeniową
- zbyt mała odporność ogniowa
- brak certyfikatów i dokumentów potwierdzających właściwości drzwi oraz prawidłowego montażu
Brak hermetyczności
- nieszczelne przepusty instalacyjne
- brak zaworów zamykających
- zdegradowane uszczelki drzwiowe

Zawilgocenie i brak izolacji
- przesiąkająca woda gruntowa,
- grzyb i pleśń,
- zniszczone lub nigdy niewykonane izolacje przeciwwodne.
Degradacja wyposażenia ochronnego
- skorodowane drzwi schronowe, klapy i zamknięcia,
- niesprawna lub całkowicie zdemontowana wentylacja,
- brak lub uszkodzenie urządzeń filtrowentylacyjnych.
Niespełnienie wymagań przeciwpożarowych
- zbyt wąskie lub zbyt długie drogi ewakuacyjne,
- brak drugiego wyjścia ewakuacyjnego,
- składowanie materiałów łatwopalnych (meble, opony, kartony) w ciągach komunikacyjnych.
Nieuporządkowane instalacje
- samowolne przeróbki instalacji elektrycznej,
- przewody prowadzone bez ochrony, przez ściany konstrukcyjne lub stropy w sposób niezgodny z przepisami,
- przestarzałe rozdzielnie, brak oświetlenia awaryjnego.
Brak dokumentacji i planów
- brak aktualnych rzutów i przekrojów,
- brak jednoznacznego określenia przeznaczenia pomieszczeń,
- brak instrukcji dla użytkowników i służb ratowniczych.

Takie problemy nie tylko obniżają poziom ochrony, ale też często uniemożliwiają formalne zakwalifikowanie obiektu jako schronu lub miejsca ukrycia zgodnego z nowymi wymaganiami – bez przeprowadzenia prac naprawczych i modernizacyjnych.

5. Kto ma obowiązek zadbać o schron?

Obowiązek utrzymania budowli ochronnych i miejsc ukrycia w należytym stanie technicznym oraz ich dostosowania do aktualnych przepisów spoczywa co do zasady na:

właścicielu obiektu,
zarządcy (jeśli został ustanowiony),
w przypadku budynków wielolokalowych – często na wspólnocie mieszkaniowej lub spółdzielni.

Przykłady:

w budynku mieszkalnym – odpowiedzialność ponosi właściciel budynku, wspólnota mieszkaniowa lub spółdzielnia;
w zakładzie pracy – przedsiębiorca zarządzający obiektem;
w budynkach użyteczności publicznej (szkoły, szpitale, urzędy) – podmiot, który nimi administruje (gmina, powiat, uczelnia, inny organ).

Do ich obowiązków należy m.in.:

przeprowadzenie inwentaryzacji posiadanych pomieszczeń, mogących pełnić funkcję schronów lub miejsc ukrycia,
zlecenie ekspertyz w przypadku obiektów starych lub wątpliwych co do stanu technicznego,
opracowanie i realizacja planu dostosowania do nowych wymogów,
zapewnienie bieżącej konserwacji i kontroli okresowej,
zadbanie o odpowiednie oznakowanie i dostępność schronów na wypadek ogłoszenia alarmu.

Zaniedbania w tym zakresie mogą skutkować nie tylko odpowiedzialnością administracyjną (nakazy, kary), ale przede wszystkim realnym zagrożeniem dla życia i zdrowia użytkowników w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej.

6. Podsumowanie i wnioski

Nowe przepisy dotyczące budowli ochronnych i miejsc ukrycia wymuszają na właścicielach i zarządcach:

rzetelne sprawdzenie stanu technicznego istniejących obiektów,
ocenę ich przydatności jako schronów lub miejsc ukrycia,
zaplanowanie i realizację niezbędnych prac dostosowawczych.

Bez profesjonalnej ekspertyzy budowlanej trudno dziś odpowiedzialnie stwierdzić, czy dany schron spełnia aktualne wymagania, oraz jakie działania są konieczne, by zapewnić bezpieczeństwo ludzi.

Nasza firma specjalizuje się w:

wykonywaniu ekspertyz budowlanych budowli ochronnych i miejsc ukrycia,
analizie zgodności z obowiązującymi przepisami,
projektowaniu rozwiązań naprawczych i modernizacyjnych,

Jeśli zarządzasz obiektem, w którym znajdują się dawne schrony, piwnice lub inne potencjalne miejsca ukrycia – to najlepszy moment, aby je zweryfikować i dostosować.

Profesjonalna ekspertyza pozwoli podjąć racjonalne decyzje, uniknąć niepotrzebnych kosztów, a przede wszystkim – realnie zadbać o bezpieczeństwo użytkowników.